Ο χώρος των γαϊδουριών
Ο χώρος που ζουν τα γαΪδούρια πρέπει να αποτελείται από:
- Αυλή τουλάχιστον 250τμ/2 γαϊδούρια + 50τμ/κάθε επόμενο γαϊδούρι στην οποία κυκλοφορούν ελεύθερα.
- Στάβλο (ή shelter) μεγέθους τουλάχιστον 15τμ/για 2 ζώα + 5τμ/επόμενο ζώο (για προστασία από βροχή, ήλιο και αέρα) στον οποίο έχουν ελεύθερη πρόσβαση (δεν χρειάζεται πόρτα).
- Βοηθητικούς χώρους για α. τροφές β. εξοπλισμό γ. φαρμακείο.
Αναλυτικά
Η αυλή και ο στάβλος πρέπει να φτιαχτούν σε περιοχή που δεν λιμνάζει νερό και το έδαφος είναι σκληρό.
Η αυλή μπορεί να έχει ηλεκτρική περίφραξη, ή συρματόπλεγμα ή σωλήνες μεταλλικούς ή αλλιώς μπορεί να είναι από ξύλο που έχει τυλιχθεί με λεπτό πλέγμα. Το ύψος του φράχτη καλό είναι να φτάνει το 1.20μ.
Ο στάβλος πρέπει να έχει πλάτη στο βοριά και δεν χρειάζεται να έχει πόρτα (τύπου shelter). Δεν χρειάζεται να έχει τσιμέντο κάτω, εκτός κι αν το έδαφος είναι πολύ μαλακό. Σε κάθε περίπτωση στο εσωτερικό βάζουμε στρωμνή από άχυρο ή ροκανίδι, ώστε να μην δημιουργείται λάσπη από τα ούρα και την πατούν τα γαϊδουράκια.
Είναι σημαντικό να προβλεφθεί χώρος απομόνωσης ενός από τα γαϊδουράκια για λόγους υγείας, ή ανάγκης διαφορετικής διατροφής. Μια ιδέα είναι μέρος της αυλής και του στάβλου, να μπορεί να διαχωριστεί με σωλήνες.
Στη πλάτη του στάβλου, ή σε άλλο στέγαστρο χρειάζεται να φτιαχτεί ο αχυρώνας. Οι τροφές πρέπει να προστατεύονται από βροχή και υγρασία για να μην αλλοιώνονται, γι αυτό τις τοποθετούμε πάνω σε παλέτες κι όχι στο έδαφος.
Απαραίτητη είναι και μικρή αποθήκη για τον εξοπλισμό των γαϊδουριών και για το φαρμακείο. Ιδιαίτερα αυτό πρέπει να είναι σε άμεση διάθεση και να παραμένει σε μέρος σκιερό και δροσερό.
Πιο μακριά για λόγους υγιεινής χρειάζεται να φτιαχτεί ο κοπρώνας (σημείο περισυλλογής κοπριάς).
Η αυλή με το στάβλο, είναι ιδανικό αν έχουν άμεση πρόσβαση σε χώρο που μπορούν τα γαϊδουράκια να βγαίνουν ελεύθερα για βοσκή και βόλτα.
Χρήσιμες λεπτομέρειες: Όπου χρησιμοποιηθεί ξύλο στις κατασκευές, θα πρέπει να τυλιχθεί με πλέγμα λεπτό (κοτετσόσυρμα), αλλιώς τα γαϊδούρια μπορεί να το φάνε. Οι λαμαρίνες στην τοιχοποιία δεν δημιουργούν καμία μόνωση και είναι επικίνδυνες για τραυματισμούς. Στη στέγη η λαμαρίνα είναι αποδεκτή όμως καλύτερο μονωτικό υλικό είναι τα ασφαλτικά φύλλα. Κάθε δέντρο που βρίσκεται στην αυλή τους πρέπει να προστατευτεί με πλέγμα ώστε να επιβιώσει (εξαιρούνται οι πικροδάφνες, ο ράμνος, ο σκίνος και οι γιούκες).
Η καθημερινή φροντίδα
Η αυλή και ο στάβλος πρέπει να καθαρίζονται καθημερινά από τις κοπριές, ενώ καλό είναι στο εσωτερικό του στάβλου να διατηρείται στρωμνή από άχυρο ή ροκανίδι.
Τα γαϊδούρια πρέπει να έχουν διαρκή πρόσβαση σε νερό καθαρό και ο κουβάς τους να καθαρίζεται καθημερινά.
Η τροφή πρέπει να παρέχεται συχνά μέσα στη μέρα ή αλλιώς να έχουν μόνιμη πρόσβαση σε χαμηλής ενέργειας χορτάρι (με slow feeders).
Όταν είναι στην αυλή τους και τις ώρες που δεν εποπτεύονται δεν πρέπει να φοράνε καπίστρι, ή να έχουν περασμένο σχοινί στο λαιμό τους ή να φοράνε όποιο αντικείμενο του εξοπλισμού τους.
Είναι σημαντικό να έχουν πρόσβαση σε βοσκή για ορισμένη διάρκεια της μέρας, ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Είναι ιδανικό αν η αυλή τους επικοινωνεί απευθείας με χωράφια περιφραγμένα στα οποία αφήνονται να βοσκήσουν ελεύθερα.
Αν μεταφέρονται σε χωράφι που είναι πιο μακριά για βοσκή, πρέπει και πάλι να εξασφαλίζεται η προστασία τους από τα καιρικά φαινόμενα από κάποιο σκίαστρο ή δέντρο και αν η παραμονή υπερβαίνει το 3ωρο να τους παρέχεται νερό.
Αν το χωράφι είναι απερίφραχτο και πρέπει να δεθούν σε αυτό, χρειάζεται πολύ συστηματική επίβλεψη, το σχοινί να μη συναντά εμπόδια πάνω στα οποία μπορεί να πιαστεί, και να είναι καλυμένο με λάστιχο ποτίσματος στο αρχικό – κοντά στο σώμα του ζώου – σημείο, ώστε να μη μπορεί να μπλέξει στα πόδια του. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παραμένουν έτσι τη νύχτα. Προτείνουμε ανεπιφύλαχτα, αντί δεσίματος, τη χρήση φορητής ηλεκτρικής περίφραξης, που εξασφαλίζει την ελευθερία κίνησης, την καλύτερη βοσκή και την ασφάλεια των ζώων.
Ο ιδιοκτήτης οφείλει να ασχολείται επαρκώς με την φροντίδα των γαϊδουριών του και να διατηρεί τα ζώα του σε καλό επίπεδο σε θέματα χειρισμού, εξοικείωσης, κοινωνικότητας και εμπιστοσύνης. Τα ιπποειδή χρειάζονται εξοικείωση με όποια τακτική και όποιο αντικείμενο σκοπεύουμε να χρησιμοποιήσουμε. Τα γαϊδούρια είναι πολύ στωικά και ψύχραιμα ζώα που παίρνουν το χρόνο τους στην εκπαίδευση, αλλά όταν μάθουν κάτι δεν το ξεχνούν ποτέ.
Η καθημερινή ενασχόληση και φροντίδα συνίσταται στα:
- Καθάρισμα του τριχώματος με ξυστρί και βούρτσα
- Σήκωμα ποδιών και καθάρισμα των οπλών από κάτω με αγκύλη.
- Ψηλάφηση του σώματος για διαπίστωση πιθανών εκδορών.
- Εξοικείωση και συστηματική χρήση εξοπλισμού (καπίστρι, μάσκα για μύγες κ.α)
- Συνεργασία στο περπάτημα με σχοινί οδηγό.
- Καθάρισμα των ματιών με υγρό μαντηλάκι (όταν είναι αναγκαίο).
- Χρήση απωθητικών για μύγες ( όταν είναι απαραίτητο).
Υγεία και βασική ιατρική φροντίδα
- Εμβολιασμός (ετησίως)
Παράλειψη αυτού, πιθανό να επιφέρει προσβολή από τέτανο ή γρίπη των ιπποειδών. - Αποπαρασίτωση (ανά εξάμηνο)
Παράλειψη αυτού, σημαίνει εξασθένηση του οργανισμού από ενδοπαράσιτα. - Εξονυχισμός (ανά 6-8 εβδομάδες) Παράλειψη αυτού προκαλεί μόνιμες στρεβλώσεις στις αρθρώσεις και ενδονυχίτιδα, επώδυνη και μοιραία στα τελικά στάδια.
- Οδοντιατρική φροντίδα (ετησίως) Παράλειψη αυτής προκαλεί πόνο και δυσκολία στην πρόσληψη τροφής από ακίδες δοντιών και σοβαρή εξασθένιση οργανισμού.
Αναλυτικά
Ένας ιδιοκτήτης πρέπει να έχει μόνιμη συνεργασία με ιππίατρο ή τουλάχιστον με κάποιον κτηνίατρο με γνώσεις στα ιπποειδή, με πεταλωτή ή ειδικό στον εξονυχισμό ιπποειδών (εξειδικευμένο ποδολόγο) και οδοντίατρο ιπποειδών. Όλες οι ιατρικές πράξεις σημειώνονται σε βιβλιάριο υγείας που διατηρεί ο ιδιοκτήτης ενημερωμένο και διαθέσιμο σε κάθε έλεγχο.
Ο εμβολιασμός μαζί με έναν ετήσιο γενικό έλεγχο πρέπει να γίνεται από τον ιππίατρο.
Η αποπαρασίτωση, με ειδικά σκευάσματα για ιπποειδή, δίνεται από τον ιδιοκτήτη σε συνεννόηση με τον ιππίατρο του.
Ο εξονυχισμός, δηλαδή η φροντίδα των οπλών (που συνοδεύεται από το πετάλωμα, αν το ζώο φοράει πέταλα) γίνεται από πεταλωτή ή ειδικό ποδολόγο, ενώ ο ιδιοκτήτης μπορεί να μάθει να λειαίνει με ράσπα τα νύχια ώστε να μειώνει το ρυθμό ανάπτυξής τους.
Η οδοντιατρική φροντίδα τέλος, είναι απαραίτητη από το 2οέτος ηλικίας και γίνεται από εξειδικευμένο οδοντίατρο ιπποειδών μία φορά το χρόνο ή όποτε αυτός κρίνει απαραίτητο.
Ο ιδιοκτήτης οφείλει να διατηρεί στο στάβλο φαρμακείο με είδη άμεσης ανάγκης, σύμφωνα με οδηγίες του ιππιάτρου. Όταν χρειαστεί πρέπει να είναι σε θέση, σε συνεννόηση με το γιατρό, να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες. Εκτός από τυχόν τραυματισμούς, τα ιπποειδή είναι ευαίσθητα και διατρέχουν κίνδυνο από κολικό. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται η επικοινωνία με τον ιππίατρο, που δίνει οδηγίες για την άμεση αντιμετώπιση του περιστατικού, μέχρι-αν χρειαστεί-να προσέλθει ο ίδιος. Η συνεχής επίβλεψη του ζώου μέχρι να υπάρξει βελτίωση είναι απαραίτητη. Τέλος, είναι κανόνας ότι η παραμονή ενός ιπποειδούς στο έδαφος για πολλές ώρες, μπορεί να αποβεί μοιραία.
Αρσενικό, εκτομίας και θηλυκό
Κάθε μελλοντικός ιδιοκτήτης καλό είναι να γνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε φύλου. Παρακάτω περιγράφουμε τις διαφορές τους, τις ιδιαιτερότητες και τις συμπεριφορές που μπορεί να περιμένει κανείς από αυτά. Πολύ σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι οι φιλίες ανάμεσα σε αυτά τα ζώα είναι πολύ έντονες και ότι δημιουργούν σχέσεις ζωής μεταξύ τους, που πρέπει να σεβόμαστε.
Το αρσενικό γαϊδούρι που δεν έχει στειρωθεί, λέγεται επιβήτορας ή βαρβάτο. Είναι ένα ζώο που χρειάζεται πολύ έμπειρο χειριστή, αλλά πάλι η συμπεριφορά του μπορεί να επιφυλάξει εκπλήξεις. Η ανάγκη για ζευγάρωμα μπορεί να το κάνει απρόβλεπτο. Η μοίρα των επιβητόρων είναι να ζουν απομονωμένοι, είτε για να μη ζευγαρώνουν ανεξέλεγκτα είτε για να μη τσακώνονται με άλλους αρσενικούς, ή ακόμα για να μη προκαλέσουν προβλήματα σε ανθρώπους. Τα αρσενικά που δεν προορίζονται για αναπαραγωγή, είναι προτιμότερο να στειρώνονται, ώστε να μην υπάρχουν προβλήματα συμπεριφοράς, αλλά και να μη βασανίζονται από τις ορμές τους. Η στείρωση μπορεί να γίνει στο νεαρό ζώο αμέσως μόλις κατέβουν οι όρχεις (ενός έτους περίπου) και πρέπει πάντα να πραγματοποιείται με ολική αναισθησία από ιππίατρο. Εντελώς ακατάλληλες, εξαιρετικά επώδυνες και αμφίβολου αποτελέσματος κρίνονται κάποιες παραδοσιακές μέθοδοι (σύνθλιψη, δέσιμο με λαστιχάκι, συστροφή κ.α).
Εκτομίας λέγεται το στειρωμένο αρσενικό. Θεωρείται πως είναι ο πιο έμπιστος και σταθερός συνεργάτης για τον άνθρωπο αλλά και ένας πολύ καλός φίλος για τα άλλα ζώα του είδους του. Ένας εκτομίας μπορεί να συμβιώνει χωρίς κανένα πρόβλημα με θηλυκά ή άλλους εκτομίες. Η αντίληψη ότι ένα αρσενικό που στειρώνεται χάνει τη δύναμη του και θα αναπτυχθεί λιγότερο από ένα βαρβάτο, είναι μύθος. Στη πραγματικότητα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, η ανάπτυξη του σώματος είναι μεγαλύτερη συνεπώς και η μυική δύναμη. Γενικά οι εκτομίες διατηρούν τον τρυφερό και παιχνιδιάρικο χαρακτήρα τους για όλη τους τη ζωή και είναι απολαυστικοί στην ευρηματικότητα τους και στο αέναο κέφι τους για παιχνίδι.
Το θηλυκό γαϊδούρι έχει όλα τα χαρακτηριστικά του γένους του. Συνδιάζει την τρυφερότητα και την προστατευτικότητα με τις καταπληκτικές ηγετικές ικανότητες της, καθώς στη φύση ήταν ο αρχηγός του κοπαδιού. Ο ρόλος της ήταν να φροντίζει για την επιβίωση και με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί στη ζωή κοντά μας. Είναι εξαιρετικά στρογική και ταυτόχρονα δυναμική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει τις χαλαρές και παιχνιδιάρικες στιγμές της. Το θηλυκό έχει μηνιαίο οίστρο διάρκειας 5 περίπου ημερών. Ο οίστρος είναι πολύ πιο έντονος τους ζεστούς μήνες. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζει πως θα φέρει στο κόσμο το μικρό της όταν ο καιρός θα είναι πάλι ζεστός ( 12μηνη εγκυμοσύνη). Στη διάρκεια του οίστρου τα θηλυκά έχουν διαφοροποιημένη συμπεριφορά κι όταν ζουν μαζί με άλλα θηλυκά υπάρχει μεταξύ τους μεγάλη αλληλεγγύη. Ένα θηλυκό πρέπει να γίνει τουλάχιστον τριών ετών για να ζευγαρώσει. Επίσης δεν είναι καλό να ζευγαρώνει αμέσως μετά από τη γέννα. Η ταυτόχρονη γαλουχία και κυοφορία είναι εξαντλητικά για τον οργανισμό. Είναι σημαντικό να υπάρχει χρόνος ξεκούρασης και ιδανικά να ζευγαρώσει αφού περάσει ένας χρόνος από τη προηγούμενη γέννα. Μια λεχώνα χρειάζεται περισσότερη φροντίδα και πολύ πιο πλούσια διατροφή.
Το μικρό γαϊδουράκι Η γαϊδουρίτσα είναι μια καταπληκτική μητέρα που θα μεγαλώσει και θα διδάξει το παιδί της με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στην διαπαιδαγώγιση του μικρού θα συμμετάσχουν και όλα τα υπόλοια ενήλικα μέλη ενός κοπαδιου μόλις η μητέρα το επιτρέψει. Γι αυτό είναι σημαντικό να αφήσουμε ένα πουλάρι να μεγαλώσει και να περάσει ικανό χρόνο κοντά στη μάνα και στους υπόλοιπους ενηλίκους. Όσο γλυκούλι κι αν φαίνεται ένα μωρό γαϊδουράκι, το να απομακρυνθεί από τη μητέρα του προτού γίνει τουλάχιστον 6 μηνών θα λειτουργήσει αρνητικά και στην σωματική αλλά κυρίως στη ψυχική του ανάπτυξη. Ιδανικός χρόνος παραμονής κοντά στη μητέρα είναι τα δύο χρόνια, ακόμα κι αν απογαλακτίσει κανείς το μικρό νωρύτερα. Κάθε νεαρό ζώο πάντως πρέπει να ζει κοντά σε κάποιο μεγαλύτερης ηλικίας, που θα λειτουργεί σαν δάσκαλος του.
Υπάρχει ένας παλιός κανόνας που αξίζει να σημαιώσουμε: όσο πιο άπειρος είναι ο άνθρωπος, τόσο πιο έμπειρο πρέπει να είναι το ζώο του. Έτσι όσοι σχεδιάζουν να ξεκινήσουν τώρα τη ζωή τους κοντά στα υπέροχα αυτά ζώα, ας αποφύγουν να επιλέξουν πουλάρια για αρχή.
Διατροφή
Στο Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, υπάρχει αναρτημένο από το 2019 το «Σύστημα εκτροφής όνων για παραγωγή γάλακτος» το οποίο δίνει χρήσιμες πληροφορίες γενικά για την εκτροφή και συντήρηση αυτών των ζώων, με αναλυτικούς πίνακες για το σιτηρέσιο τους.
http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer-2/animal-production/horses/8628-onos-gala
Σαν βασικό κανόνα για την διατροφή των γαϊδουριών πρέπει να κρατήσουμε την ανάγκη πρόσληψης τροφής με πολλές φυτικές ίνες και χαμηλή ενέργεια και την σημασία της βοσκής στη διάρκεια της μέρας. Η παροχή χαμηλής σε ενέργεια τροφής (άχυρου) μπορεί να είναι διαρκής και τα ζώα να έχουν συνεχή πρόσβαση σε αυτή. Αλλιώς τα γεύματα πρέπει να δίνονται σε μεγάλη συχνότητα, (πχ. τρείς φορές τη μέρα) καθώς στη φύση αυτά τα ζώα έβοσκαν διαρκώς. Η παροχή τροφής με ενέργεια (σανό ή τσαίρι) εξαρτάται από τις ανάγκες του ζώου και την εποχή του χρόνου (αυξημένη ανάγκη το χειμώνα και μειωμένη το καλοκαίρι).
Η ποσότητα τροφής με ενέργεια (πχ. τσαίρι) που χρειάζεται ένα γαϊδούρι ημερησίως για να συντηρηθεί, είναι το 1,3% του βάρους του. Το άχυρο μπορεί να υπάρχει πάντα διαθέσιμο, αλλά αν μένει στο έδαφος και λερώνεται, το ζώο δεν θα το φάει. Οπότε προτιμάμε να ρίχνουμε φρέσκο εκτός αν τοποθετείται ικανή ποσότητα για μία δυο μέρες σε ταΐστρα.
Παράδειγμα διατροφής ενός μεσαίου γαϊδουριού
- Πρωί: 1/3 φέτα τσαΐρι (ή σανοβρώμης) /1 φέτα άχυρο
- Μεσημέρι: 1 φέτα άχυρο
- Βράδυ: 1/3 φέτα τσαΐρι (ή σανοβρώμης) / 1 φέτα άχυρο
Η διάρκεια βοσκής καθορίζεται από την κατάσταση του πράσινου κατά το έτος. Την άνοιξη και το φθινόπωρο που το χορτάρι έχει έντονη ανάπτυξη και πολλά ζάχαρα η διάρκεια βοσκής πρέπει να είναι περιορισμένη (από 1 έως 2 ώρες) το καλοκαίρι που το χόρτο ξεραίνεται η βοσκή μπορεί να είναι πολύωρη ενώ στα μέσα του χειμώνα αν ο καιρός το επιτρέπει μπορεί να φτάνει τις 3 ώρες. Η παρουσία ζαχάρων στα χόρτα μειώνεται στη διάρκεια της νύχτας, οπότε αυτό μπορεί να διαφοροποιήσει το χρόνο βοσκής, αν κάποιος έχει χωράφια περιφραγμένα και τα ζώα του παραμένουν με ασφάλεια σε αυτά. Η ποσότητα ενέργειας που πήρε το ζώο από τη βοσκή, πρέπει να υπολογίζεται και να αφαιρείται από την τροφή με ενέργεια που δίνουμε στο στάβλο.
Είναι πολύ σημαντικό το αποξηραμένο χορτάρι (άχυρο ή σανός) να μην είναι αλλοιωμένο και να αποφεύγεται να παρέχεται όποια ποσότητα έχει κακή μυρωδιά και ενδείξεις μούχλας, υγρασίας ή σαπίσματος.
Η παροχή επί πλέον καρπού (σπασμένο κριθάρι ή βρώμη) και τριφυλλιού δεν ενδείκνυται παρά σε εξαιρέσεις (πχ. λεχώνες) και τότε πρέπει να είναι περιορισμένη. Δεν ενδείκνυται να δίνουμε ψωμιά, παλιά λαχανικά, ποσότητες από κλαδέματα, κομμένο γκαζόν, τροφές αλεσμένες για άλλα ζώα (πχ. βοοειδή).
Επί πλέον πρέπει πάντα να παρέχουμε πλάκες αλατιού (απλές ή με ενίσχυση βιταμινών) τις οποίες τοποθετούμε σε στεγανά μέρη ώστε να μη λιώσουν από τη βροχή.
Καταγραφή και έγγραφα ιδιοκτησίας
Κάθε γαϊδούρι πρέπει να δηλώνεται στην αρμόδια Κτηνιατρική Υπηρεσία της περιοχής που βρίσκεται. Από το 2022 λειτουργεί κρατική ηλεκτρονική πλατφόρμα καταγραφής ιπποειδών, οπότε η σήμανση τους (τοποθέτηση microchip) είναι υποχρεωτική ενώ λαμβάνουν πλέον Διαβατήριο ιπποειδούς. Το microchip λειτουργεί σαν ασφάλεια για τη διαπίστευση ενός ζώου που χάθηκε ή κλάπηκε
Ο ιδιοκτήτης διατηρεί παράλληλα βιβλιάριο υγείας στο οποίο καταγράφει συστηματικά όλους τους εμβολιασμούς, αποπαρασιτώσεις, εξονυχισμούς και όποια επί πλέον ιατρική πράξη, πάθηση ή θεραπεία προκύψει.
Η πώληση/παραχώρηση/μεταφορά εκτός νομού γαϊδουριών δεν μπορεί να γίνει χωρίς έγκριση από την Αρμόδια Κτηνιατρική υπηρεσία της περιοχής αλλά και την ενημέρωση της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας όπου τα ζώα θα μεταβούν και την τροποποίηση των εγγράφων τους.